Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh: Nửa thế kỷ lan tỏa khát vọng hòa bình từ ký ức chiến tranh

Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh ra đời vào tháng 9-1975 với tên gọi ban đầu là “Nhà trưng bày tội ác Mỹ – ngụy”. Qua nhiều lần thay đổi, đến năm 1995, bảo tàng chính thức mang tên như hiện nay. Từ một nơi lên án tội ác chiến tranh, bảo tàng dần trở thành địa chỉ văn hóa quen thuộc, nơi lưu giữ ký ức đau thương của dân tộc và khơi dậy khát vọng sống trong hòa bình, đoàn kết và hợp tác.

Hiện nay, bảo tàng lưu giữ hơn 20.000 tư liệu, hình ảnh, hiện vật – trong đó có nhiều hiện vật quý giá được cựu chiến binh, nhà báo và bạn bè quốc tế trao tặng. Trải qua 50 năm hoạt động, bảo tàng đã đón gần 25 triệu lượt khách tham quan, phần lớn là khách quốc tế. Không chỉ có ý nghĩa lịch sử, nơi đây còn trở thành điểm đến văn hóa – du lịch đặc biệt của TP Hồ Chí Minh. Với những nỗ lực không ngừng, bảo tàng đã được quốc tế công nhận qua nhiều giải thưởng uy tín, trong đó có danh hiệu Top 25 bảo tàng hấp dẫn nhất châu Á, Top 10 bảo tàng đẹp nhất thế giới, và gần đây là xếp hạng Bảo tàng Hạng I trong hệ thống Bảo tàng Quốc gia Việt Nam (năm 2023).

Tại lễ kỷ niệm, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh vinh dự nhận cờ truyền thống từ UBND TP Hồ Chí Minh, giấy khen từ Cục Di sản Văn hóa và sự tuyên dương dành cho các cá nhân, tập thể có đóng góp lớn trong quá trình xây dựng và phát triển đơn vị suốt 50 năm qua. Phát biểu tại sự kiện, ông Phạm Đình Phong – Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa – khẳng định rằng việc bảo tàng từng bước trở thành diễn đàn cho sự hợp tác và hàn gắn là bước tiến có tính biểu tượng sâu sắc. Đây cũng là minh chứng cho thông điệp xuyên suốt của Đảng và Nhà nước Việt Nam: sẵn sàng khép lại quá khứ, hướng tới tương lai, là bạn và đối tác tin cậy của cộng đồng quốc tế.

Một dấu ấn đáng chú ý trong chặng đường mới của bảo tàng là việc ký kết hợp tác với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) nhằm xây dựng không gian trưng bày “Những nỗ lực chung khắc phục hậu quả chiến tranh”. Không gian này mang ý nghĩa biểu trưng cho tinh thần hòa giải, là cây cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần thúc đẩy sự hiểu biết và hợp tác giữa các dân tộc, đặc biệt giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, trong khuôn khổ kỷ niệm 50 năm, bảo tàng đã khai mạc chuyên đề triển lãm “Ẩm thực Nam Bộ thời kháng chiến” – một góc nhìn độc đáo về đời sống kháng chiến qua những bữa cơm đạm bạc mà giàu giá trị tinh thần. Những hình ảnh và tư liệu trưng bày giúp công chúng cảm nhận được sức mạnh nội lực đã nuôi dưỡng ý chí, niềm tin chiến thắng của quân dân ta trong suốt những năm tháng chiến tranh ác liệt.

Ông Lâm Ngô Hoàng Anh – Phó Giám đốc phụ trách Bảo tàng – cho biết bảo tàng đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với tầm nhìn chiến lược trở thành một “Bảo tàng vì Hòa bình”. Tầm nhìn này không chỉ nhằm bảo tồn ký ức chiến tranh, mà còn hướng đến việc chuyển hóa di sản thành sức mạnh mềm văn hóa – trở thành một kênh ngoại giao nhân dân hiệu quả, thúc đẩy hòa giải và vun đắp tình hữu nghị giữa các dân tộc.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, bảo tàng tập trung vào hai định hướng chiến lược. Một là đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nổi bật là phối hợp với USAID xây dựng các không gian trưng bày mang tính đối thoại và hòa giải. Hai là chuyển đổi số toàn diện, từ hệ thống vé điện tử, thuyết minh đa ngôn ngữ, đến số hóa hiện vật 3D và phát triển nền tảng tham quan trực tuyến, giúp đưa di sản đến gần hơn với công chúng trong và ngoài nước.

Nửa thế kỷ trôi qua, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một địa chỉ tố cáo tội ác chiến tranh để trở thành biểu tượng của hòa bình, đối thoại và hợp tác. Trong tương lai, bảo tàng không chỉ là nơi lưu giữ ký ức, mà còn là nơi lan tỏa thông điệp về một thế giới không còn chiến tranh – một thế giới chung sống trong hòa bình, bền vững và nhân ái.